شمارش گلبول های قرمز هسته دار

• سه شاخص فراموش شده CBC ، شاخص سوم NRBC

 شمارش گلبول های قرمز هسته دار یا NRBC ها ، پیش سازهای نابالغ گلبول های قرمز هستند که به طور طبیعی در گردش خون بزرگسالان سالم دیده نمی شوند. در طول اریتروپویز، ابتدا سلول های پیش زاد میلویید به پرواریتروبلاست تمایز پیدا می کنند. به دنبال آن کروماتین موجود در هسته پرواریتروبلاست به تدریج متراکم شده تا سلول به اورتوکرومیک اریتروبلاست یا گلبول قرمز هسته دار تبدیل شود.

پس از بیرون رانده شدن هسته از سلول، رتیکولیست حاصل می شود که یک اریتروسیت کاملا بالغ است. در گردش خون نوزادان سالم، گلبول های قرمز هسته دار مشاهده می شود که درعرض چند هفته ابتدایی تولد ناپدید می شوند. اگرچه ممکن است به علت برخی بیماری ها، NRBC به گردش خون بازگردد.
علت وجود  NRBC در گردش خون
خونریزی ناگهانی یا حمله همولیز می تواند آزادسازی گلبول های قرمز هسته دار به خون را افزایش دهد، زیرا برای جبران آنمی حاد فرآیند اریتروپویز افزایش پیدا می کند.
اگر در شرایطی مانند بیماری های خونی ، آسیب و استرس فراوانی بر مغز استخوان وارد شود، گلبول های قرمز هسته دار در گردش خون آزاد می شوند. در یک مطالعه در 478 فرد مبتلا به بیماری های خونی مشاهده شد که در 100% بیماران مبتلا به لوسمی میلویید مزمن ، 62% لوسمی حاد و 45% سندرم میلودیسپلاستیک ، شاخص NRBC مثبت گزارش شده است.
همچنین در افراد تحت شیمی درمانی به علت سایر بیماری های خونی مانند لنفوهیستیوسیتوز هموفاگوسیتیک ، گلبول های قرمز هسته دار بیشتر ظاهر می شوند.
اگر چه هنوز مکانیسم اصلی آزادسازی گلبول های قرمز هسته دار از مغز استخوان مشخص نیست، مطالعات بیان می کنند که التهاب و هیپوکسی یا هر دو عامل موجب تحریک مغز استخوان در جهت خون سازی می شوند، مغز استخوان نیز گلبول های قرمز نابالغ را آزاد می کند. افزایش تجمع سیتوکین های التهابی ( اینترلوکین 3و6) و اریتروپویتین در پلاسما و کاهش فشار نسبی اکسیژن شریانی در بیماران دارای NRBC در گردش گزارش شده است.
پس از مشاهده NRBC در آزمایش خون، به دلیل ارتباط حضور آن با بیماری های خونی، برای ارزیابی شرایط غیرطبیعی سایر سلول های خونی ، تهیه سریع لام خون محیطی ضروری است.
شمارش گلبول های قرمز هسته دار و تعیین پیش آگهی
در بیماران شدیدا بد حال ، حضور NRBC می تواند نشان دهنده شرایط تهدید کننده حیات باشد.
در یک مطالعه بر 421 بیمار بستری در بخش مراقبت های ویژه ، میزان مرگ و میر درافراد دارای NRBC ، حدود 42% و در بیماران بدون آن 5/9% گزارش شده است، با افزایش شمارش NRBC و تعداد روزهایی که این سلول ها در آزمایش دیده شده اند، احتمال مرگ نیز بیشتر بوده است.
در بزرگسالان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد ، یافتن NRBC در خون محیطی یک عامل خطر مستقل برای مرگ به شمار می رود. تعداد گلبول های قرمز هسته دار بالاتر از 220 سلول در هر میکرولیتر، خطر مرگ را بیش از سه برابر می کند.
غربالگری روزانه بیماران بستری در بخش مراقبت های ویژه جراحی نشان داده است که NRBC ها به طور متوسط از نه روز قبل از مرگ ، ظاهر شده و نشانگری از وخامت قریب الوقوع هستند.
در مطالعه دیگری خطر مرگ بیماران NRBC مثبت ، در طول 90 روز پس از ترخیص از بیمارستان بالاتر بوده و در افراد دارای بیشتر از 200 گلبول قرمز هسته دار در میکرولیتر به میزان 21/9% رسیده است. خطر بستری مجدد در عرض 30 روز پس از ترخیص نیز بیشتر بوده است.
لکواریتروبلاستوز
همراهی گلبول های قرمز هسته دار و گلبول های سفید نابالغ ( مانند میلوسیت و متامیلوسیت) لکواریتروبلاستوز نامیده می شود. لکواریتروبلاستوز اصولا در آنمی میلوفتیزیک دیده می شود. در این آنمی سلول های خون ساز مغز استخوان با فیبروز، تومور یا سایر موارد فضاگیر جایگزین شده اند. اما این فرایند می تواند به دنبال هر استرس حادی که به مغز استخوان وارد شود، مانند ابتلا به یک بیماری بحرانی نیز رخ دهد.
علاوه بر این لکواریتروبلاستوز در جریان یکی از عوارض نادر هموگلوبینوپاتی داسی شکل ، یعنی نکروز مغز استخوان و آمبولی چربی، نیز ظاهر می شود. به دنبال نکروز مغز استخوان ، آمبولی چربی در گردش خون سراسری آزاد شده و موجب انسداد عروق کوچک و بزرگ و نارسایی چند عضوی شود.
در مرکز کلیوند کلینیک ، در هشت سال گذشته ، 18 بیمار با این شرایط بستری شده اند که به علت بالا رفتن شناخت پزشکان از بیماری ، شمار تشخیص ها روبه افزایش بوده است. تحقیقات این تیم نشان داده است که لکواریتروبلاستوز، نشانه زودهنگام این سندرم ناشناخته است و تعویض اورژانسی خون را برای جان بیمار توصیه می کند.
این مثال ها و بسیاری موارد دیگر نشان داده اند که گزارش گلبول قرمز هسته دار در CBC می تواند نشان دهنده مخاطرات بالینی جدی باشد
آزمایش های قدیمی هنوز هم قابل استفاده هستند
کارایی آزمایش CBC فراتر از شمارش ساده سلول های خونی است. این آزمایش مجموعه غنی از اطلاعات مرتبط با هر یک از انواع گلبول های خونی را فراهم می کند. این روزها با وجود آزمایش های تشخیصی جدید و ابزارهای تعیین پیش آگهی بر اساس آنالیز مولکولی ، نباید ارزش آزمایش هایی که سالیان طولانی توسط پزشکان درخواست می شده است ، نادیده گرفته شود.
سه معیار MPV ، RDW وNRBC اطلاعات تشخیصی یا تعیین پیش آگهی قطعی و بی نقصی ارایه نمی کنند، اما در صورت کاربرد به جا و تحلیل درست، اطلاعات مفید، به صرفه و در دسترسی را فراهم می کنند که می توانند در تصمیمات بالینی به شما کمک کنند. پزشکان می توانند با تحلیل کامل CBC ، جامعیت ذاتی این آزمایش روتین را به حداکثر برسانند.

منابع فارسی

مجله نوین پزشکی شماره 709