پیوند عضودرمانی، راهکاری عالی برای زندگی بیماران مبتلا به نارسایی پیشرفته‌

• رویکرد های مولکولی در پایش

 رویکردهای مولکولی در پایش

دکتر صدیقه حسنی

پیوند عضودرمانی، راهکاری عالی است که “شانس دوباره”ای برای زندگی در اختیار بیماران مبتلا به نارسایی پیشرفته‌ی ارگان‌ها قرار می‌دهد؛ اما متأسفانه در این روش، عضو پیوندشده[۲] در معرض سیستم ایمنی فرد گیرنده قرار می‌گیرد و مستعد پس زدن حاد خواهد بود؛ عارضه‌ای ترسناک و یک عامل خطر عمده برای از بین رفتن بافت پیوندی. به همین جهت و با هدف حفظ سلامت پیوند، درمانگران، بیماران را با دقت تحت نظر قرار می‌دهند تا کفایت سرکوب ایمنی در حدی حفظ شود که تعادل بین خطر پس زدن پیوند و بروز عفونت برقرار باشد. رویکردهای نظارتی در میان درمانگران و برنامه‌های مختلف پیوند عضو تنوع قابل ملاحظه‌ای دارند.

این رویکردها عموماً شامل بیوپسی از بافت پیوندی برای هیستوپاتولوژی و بررسی با میکروسکوپ نوری جهت ارزیابی پس زدن پیوند، اندازه‌گیری عملکرد بافت پیوندی (سنجش کراتینین برای کلیه، تست عملکرد ریوی برای ریه، تست عملکرد کبدی برای کبد و اکوکاردیوگرافی برای قلب)، سنجش فعالیت ایمنی با آزمایش آنتی‌بادی مختص اهداکننده[۳] (DSA) و ارزیابی کفایت سرکوب ایمنی با اندازه‌گیری غلظتِ خونی داروهای سرکوبگر ایمنی هستند.

برای ارزیابی عملکرد بافت پیوندی و یا غلظت داروهای سرکوبگر ایمنی از رویکردهای غیرتهاجمی استفاده می‌شود؛ به همین دلیل، عموماً از این تست‌ها برای نظارت[۴] بهره برده می‌شود؛ به این معنا که بیماران در دوران پس از پیوندِ عضو در فواصل زمانی از پیش تعیین‌شده‌ای بدون ارتباط با اینکه علائمی مبنی بر اختلال عملکرد بافت پیوندی داشته باشند و یا شک بالینی دال بر آن موجود باشد، تحت آزمایش قرار می‌گیرند. هنگامی که در بیمار نشانه‌هایی مبنی بر اختلال عملکرد بافت پیوندی مشاهده شود، آزمایش‌های اضافه‌تری بر اساس اندیکاسیون بالینی انجام می‌گیرد.

از سویی دیگر، بیوپسی یک پروسیجر تهاجمی است که می‌تواند با عوارضی همراهی داشته باشد؛ به علاوه، نمونه‌های بیوپسی زیر میکروسکوپ نوری مشاهده شده و تحت بررسی هیستوپاتولوژی روتین قرار می‌گیرند که دقت و حساسیت محدودی در کشف و توصیف[۵] عوارض مرتبط یا غیر مرتبط با پس زدن پیوند دارند. در نتیجه، روش کار در مراکز مختلف متفاوت است؛ برخی هم بیماران را تحت نظر قرار داده و هم بیوپسی‌های دارای اندیکاسیون بالینی انجام می‌دهند. سایر مراکز تنها بیوپسی‌های با اندیکاسیون بالینی را به کار می‌برند. به عنوان مثال، در مورد پیوند ریه، در ایالات متحده ۷۰% از مراکز هم بیماران را تحت نظر می‌گیرند و هم بیوپسی‌های دارای اندیکاسیون بالینی انجام می‌دهند، در حالی که ۳۰% دیگر تنها به انجام بیوپسی با اندیکاسیون بالینی بسنده می‌کنند.